STERİLİZASYON CİHAZI

Dişhekimleri ve varsa yardımcı personelleri mesleklerini icra ettikleri sürece hastaların tükürük ve kanında bulunan çeşitli türdeki mikroorganizmalarla karşı kaşıya kalma riski ile yaşamaktadırlar. Bu risk ancak dişhekimliği uygulamalarının gerçekleştirildiği muayenehane ve hastane gibi sağlık işletmelerinde etkili enfeksiyon kontrolü yöntemlerinin ve üniversal önlemlerin hayata geçirilmesiyle ve taviz verilmeden uygulanmasıyla en aza indirilebilecektir.

Bu makalede dişhekimliği pratiğinde infeksiyon kontrolü amacıyla uygulanmakta olan sterilizasyon yöntemleri, muayenehane ortamında dezenfeksiyonun sağlanması ve bu amaçlarla kullanılmakta olan sterilizasyon cihazları ile sterilizasyonda başarısızlık nedenleri incelenmiştir. Ayrıca infeksiyon kontrolunda kullanılmakta olan terminoloji ve evrensel önlemler olarak bilinen konseptten bahsedilmiştir. Gerek muayenehane ve sağlık işletmelerine başvuran hastaların tedavilerinin günümüz koşullarında en yüksek standartlarda hayata geçirilebilmesi, gerekse bu kuruluşlarda çalışan hekim ve yardımcı personelin güven içinde çalışabilmeleri için enfeksiyon kontrolunun eksiksiz bir şekilde uygulanması ile gerçekleştirilebilecektir.

Sterilizasyon işlemi sıcak buhar, kuru hava, gaz sterilizasyonu, hızlı sıcak iletimi, radyasyon ve % 2 - 3.2’lik alkalen gluteraldehit solüsyonu gibi kimyasal ajanlarda bekletme gibi yöntemlerle gerçekleştirilmektedir. Dişhekimliği pratiğinde kullanmakta.

I. Isı ile Sterilizasyon: Isı mikroorganizmaların yok edilmesinde uygulanmakta olan en eski yöntemdir. Pasteur ısıdan, içlerinde mevcut olan mikroorganizmaların sayısını azaltarak sıvıları korumak amacıyla faydalanmıştır. Koch ise ısıyı ilk defa sterilizasyon amacıyla kullanan kişidir. Isı ile sterilizasyonun birkaç şekilde uygulanabildiği görülmekedir. Bunların uygulanışları aşağıda görüleceği gibidir.

II. Kimyasal Buhar Sterilizasyonu: Bu amaçla formaldehit ve alkol buharından faydalanılmaktadır. Chemiclave adı verilen cihazlarda, kokudan arındırılmış alkol-formaldehit ısıyla buharlaştırılarak steril edilmesi istenen malzemeler 20-25 dakika süre ile 132 C°’de 20-30 psi basınç altında tutulmaktadırlar. Chemiclave ile sterilizasyonun başarısı otoklavlardakine benzeyen indikatörler kullanılarak izlenebilmektedir. Chemiclave’ler otoklavlardan daha pahalı oldukları için fazla bir pazar payı alamamışlar ayrıca her sterilizasyon işleminden sonra bir süre havalandırma yapılması işlem süresini uzattığı için fazla kullanılmamaktadırlardır.

III. Gaz Sterilizasyonu: Etilen oksit 10.8 C°’nin üzerindeki ısılarda gaz halinde bulunan ve sterilizasyon amacıyla yaygın olarak kullanılan bir gazdır. Etilen oksit yanıcı ve patlayıcı bir gaz olduğu için Freon, azot veya karbondioksit ile karıştırılarak daha güvenli hale getirilmektedir. Etilen oksit 50 C°’de 3 saat süren bir işlem sonucunda yaşayan tüm mikroorganizmaları öldürmektedir. Ancak gazın toksik etkisi nedeniyle sterilizasyon işleminden sonra 4 saat ile 7 gün arasında değişen sürelerde havalandırılması gerekmektedir. Poröz yapıdaki malzemelere penetre olması, ısı ve ıslaklığın dezavantaj olduğu malzemelerin sterilizasyonunda güvenle kullanılabilmesi gibi üstünlükleri bulunmaktadır. Dezavantajı ise sterilizasyon süresinin uzun olması ve uzun bir süre havalandırmaya ihtiyaç duyulmasıdır.

IV. Radyasyon İle Sterilizasyon: Elektron akseleratörleri ve radyoizotoplardan elde edilen x-ışını, gama-ışını gibi iyonize radyasyon ile sterilizasyon gerçekleştirilebilmektedir. İyonize radyasyonun penetrasyon özelliği nedeniyle endüstriyel düzeyde sterilizasyonda yaygın kullanım alanı bulmuştur. Tek kullanımlık enjektör, kateter gibi malzemeler üreten fabrikalarda bu yöntem kullanılmakla birlikte muayenehane veya hastanelerde uygulanması maliyetleri yükseltmektedir, bu yüzden kullanılmamaktadır. Sterilizasyon amacıyla mor ötesi ışın gibi non-iyonize radyasyon da kullanılabilmektedir. Ancak mor ötesi ışının penetrasyon özelliği olmadığı için kullanımı sadece ameliyathenelerin havasının sterilizasyonu ile sınırlı kalmıştır.

V. Kimyasal Sterilizasyon: Soğuk sterilizasyon olarak da bilinen kimyasal sterilizasyon ısı uygulanamayan alet ve malzemenin sterilizasyonunda yaygın olarak kullanılmaktadır. Günümüze kadar %70-80’lik izopropril alkol, benzalkonium klorür, heksaklorofenler gibi pekçok kimyasal ajan bu amaçla kullanılmışlardır. Günümüzde en yaygın olarak aldehit gurubu, iyot gurubu, klor bileşikleri ve fenol grubu kimyasal ajanlar sterilizasyon ve dezenfeksiyon amacıyla kullanılmaktadırlar.





STERİLİZASYONDA BAŞARISIZLIK NEDENLERİ




1. Kuru sıcak hava sterilizatörü ya da otoklavın gereğinden fazla alet ve malzemeyle veya ısının yayılmasını önleyecek şekilde hatalı doldurulması.

2. Trommel veya otoklav poşetlerinin içine basınçlı buharın nüfuz edememesi.

3. Yanlış zamanlama, ve ısının seçilmesi.

4. kuru sıcak hava sterilizatörünün kapağının işlem sırasında sık sık açılarak ısı kaybının ortaya çıkması.

5. Sterilizasyonu gerçekleştirilecek alet veya malzemenin iyi şekilde temizlenmemesi.

6. Sistem arızaları.