AYRIŞTIRICILAR

1. KAN

Hava ile teması halinde kolaylıkla pıhtılaşan suya göre daha yoğun olan sıvıya kan denir. Vücudumuzda; normal olarak 70 kg gelen bir insanda 5 litre kan bulunur. Kan; kan plazması ile kan hücrelerinden meydana gelmiştir. Aynı zamanda organik ve inorganik maddeler de içerir. Kanın yaklaşık % 45’ ini oluşturan hücreler; hücrelerin içinde asılı durumda bulundukları, kanın % 55’ ini oluşturan sıvı bölüm ya da plazmadır.


1.1 KANIN GÖREVLERİ

Kanın en önemli görevi akciğerlerden dokulara metabolik olaylar için gerekli oksijeni taşımaktır. Kan, kalbin pompa görevi yaptığı bir kapalı sistemde dolaşır. Bu sistem kalp ile dokular arasında ve kalp ile akciğer arasında olmak üzere iki bölümdür.

Dokuların oksijen ihtiyacını karşılamak ve artıkları almaktan başka kan diğer birçok önemli göreve sahiptir. Besin maddelerini taşır. Vitaminler, enzimler ve hormonların gitmeleri gereken yerlere ulaşmalarını sağlar. Kan aynı zamanda enfeksiyonlara karşı vücudun savunmasında önemli bir role sahiptir. Bir iltihabi olaya karşı savaşırken, birtakım kan hücreleri direkt mikrobu tahribe çalışır, diğer bazıları antikor yaparak mikrobu etkisiz hale getirir.

Kanın diğer bir görevi de, iç dengeyi sağlamaktır. “Hemeostazis” adı verilen bu dengedeki en ufak değişiklik vücut için tehlikeli durumlar ortaya çıkarır. Vücut sıcaklığını ayarlamada kan önemli rol oynar. Kan, metabolizması hızlı organlardan aldığı sıvıyı, yüzeydeki damarlardan geçerken verir. Ayrıca kan bulundurduğu maddelerle vücudun sıvı-elektrolit dengesini de sağlar.

1.2 KAN PLAZMASI

Kan plazması, % 91 su , % 8 organik maddeler ve % 1 inorganik maddelerden oluşmaktadır. Organik bileşenlerin tamamına yakını proteindir ve plazma için “proteinlerin suda çözünmesiyle meydana gelir” denir. Plazmanın üç temel proteini “albumin”, “globulin” ve “fibrinojen” dir. 100 mililitre plazmada 4,5 gram albumin, 2,5 gram globulin ve 0,3 gram fibrinojen bulunur.

Albumin: Osmotik basınç sayesinde kan plazma oranı korunur. Albumin karaciğerde yapılır; karaciğer bozukluğu olanlarda “ hipoalbuminemi “ denilen plazma albumin seviyesi düşüklüğü ortaya çıkar.

Globulin: Elektroforez metodu ile globulinler “alfa” ,”beta” ve “gamma” parçalarına ayrılabilirler. Alfa ve beta globulinler çeşitli proteinleri bağlayarak çeşitli yerlere taşırlar. Gamma globulinlerden ise hastalıklarda bağışıklık sağlayan savunma maddeleri yapılır.

Fibrinojen: Kan pıhtılaşma mekanizmasının en son basamağını yapan proteindir.

Proteinlerden başka plazmada ürik asit, kreatinin, aminoasitler gibi birtakım organik moleküller de bulunur. Diğer organik maddeler ise glukoz, yağlar ve kolesteroldür.

Plazmanın başlıca inorganik bileşenleri elektrolitlerdir. Bunlar sodyum, klor, kalsiyum, fosfat, sülfat ve magnezyumdur.



1.3 KAN HÜCRELERİ

1-Alyuvarlar (Red Blood Cell) (RBC): Konkev disk şeklindedir. 8mikron uzunluğunda 3 mikron genişliğinde bir maddedir. Çekirdeği yoktur. Kemik iliği tarafından tekrar yenilebilene kadar 120 gün süreli ömürleri vardır. Dahili olarak, yapısında hemoglobin molekülü olarak bilinen, dört demir atomu bulunmaktadır. Akciğerlerdeki oksijen, alveol tarafından alındıktan sonra kana karışır ve hemoglobin ile birleşerek oxyhemoglobini oluşturur. RBC oksijeni dokulara taşır ve buradan karbondioksiti alır ve karbominohemoglobini oluşturur.

Alyuvarlar, kırmızı kan hücreleri kanın hücresel kısmını meydana getirirler. Kanın her milimetre küpünde yaklaşık 5 milyon alyuvar bulunur. Alyuvarlar akyuvar ve trombositlerin büyük bölümü gibi kemik iliği tarafından üretilir. Alyuvarların ana görevi oksijeni akciğerlerden dokulara taşımaktır. Çeşitli besin maddelerinin yükseltgenmesi (oksidasyonu) bedenin enerji gereksinmesinin en büyük bölümünü sağlar; bunun sonunda en büyük atık ürünlerinden biri olan karbondioksit oluşur; alyuvarlar karbondioksiti akciğerlere taşıyarak salıverir ve oksijen alırlar .

Alyuvarların oksijen ve karbondioksit taşıma yeteneğini büyük ölçüde sağlayan madde bu hücrelere rengini veren hemoglobindir. Hemoglobin birbirine bağlı birçok aminoasitten oluşan karmaşık bir proteindir ve bir alyuvarın aşağı yukarı bütün hacmini kaplar.

2-Akyuvarlar ( White Blood Cell) ( WBC ) : Düzensiz bir şekli vardır ve çekirdeğe sahiptir. 10 mikron çapındadır ve yaşama süreleri 13 ile 20 gün arasındadır. Bu hücrelerin fonksiyonu, vücudu korumaktır.

Alyuvarlardan ayrı olarak tam bir hücre özelliği gösterirler. Bir çekirdekleri ve diğer hücre organelleri vardır. Akyuvarlar üçe ayrılır; Gronülositler, Lenfositler, Monositler. Bunların üçü de bedenin yabancı organizmalara karşı savunulmasına katılır.

3- Trombositler (Kan Pulcukları): Kan pulcukları 3 mikron çapındadır ve çekirdeği yoktur. Karaciğer tarafından üretilen fibrinojen, trombosit içerisindeki, trombin proteini ile birleşerek fibrini oluştur ve pıhtılaşmayı sağlar.

Alyuvarlardan çok daha küçük, çekirdekleri bulunmayan küçük stoplazma parçalarıdır. Yuvarlak ya da iç bükey diskler biçimindedirler ve sayıları normal olarak akyuvarlardan yaklaşık 30-40 kat yüksektir. Kemik iliğinin dev hücreleri olan mega karyositlerin stoplazmasından kopmuş parçacıklar olarak üretilirler. Trombositlerin işlevi; özellikle kanamayı durdurmaktır. Doku zedelenmesi durumunda pıhtılaşma sürecinin bir bölümü olarak topaklar halinde yığılırlar.

1.4 KAN TESTLERİ

1. (RBC) Alyuvar Sayımı: Kanı % 1 oranında sulandırarak mm başına hücre sayımı manual olarak yapıldığı gibi ,analizörler sayesinde otomatik olarak da yapılabilir.

2. (WBC) Akyuvar sayımı: Kanı 10’a 1 oranında sulandırarak mm başına hücre manual olarak yapıldığı gibi, analizörler sayesinde otomatik olarak da yapılabilir.

3. Kan Pulcukları Sayımı: Otomatil olarak kan hücre analizörleri tarafından yapılır.

4. Hematokrit (H+): Toplam kan hacminin yüzdesi alınarak bilinir. Akyuvarlar burada yok denecek kadar azdır. Test tüpü içerisine konan kanda, tüp yüksek devirle çevrildiğinde bir çökelme olacaktır. Bu da optik sistemle yüzde olarak ölçülür. Burada ölçülen RBC çökeltisidir. Normal olarak ölçülecek değer % 45- % 55 arasındadır.

5. Hücre Miktar Ölçümü (MCV): Alyuvarların mm başına yapılan sayımın sonucu elde edilen değere dayanılarak, ölçülen ortalama (RBC) alyuvar miktarıdır. Bu ölçülen değerin Femtolitre’ dir.

MCV= Ht/RBC

6.Hücre Hemoglobin Miktarı (MCH) : Hemoglobin/100ml. değerini toplam alyuvar (RBC) sayısına bölerek elde edilir. Ölçülen değerin birimi Picogram’ dır.

MCH=Gramdaki hemoglobin/100ml./RBC

7.Hücre Hemoglobin Konsantrasyonu (MCHC) : Alyuvarların membranları kırılarak hemoglobin renk konsantrasyonunun ölçülmesidir. Bu kimyasal reaksiyon sonucu, hematin asidi ya da cyanmethemoglobin ortaya çıkabilir. Bu değer kolorimetre ile ölçüldüğünde % 32 ile % 36 renk indeksi arasında bir değer elde edilir.

MCHC=Gramdaki hemoglobin /100ml./Ht

8. Kan Kimyasal Testi : Kanın asitlik ya da bazlık derecesi ölçülerek yapılır. Normal kan pH değeri 7.36-7.44 arasındadır. Kan normalde biraz bazik özelliği taşımaktadır.